Regel 2
Behandel jezelf als iemand voor wiens zorg je verantwoordelijk bent
Mini-samenvatting
Volgens Peterson bestaat onze wereld in de meest fundamentele zin uit orde en chaos, verkend en onverkend terrein. Zo ervaren wij het leven. We zijn ons er van bewust dat wij het lijden in de wereld kunnen vergroten, meer chaos kunnen creëren in de levens van anderen.
Dit besef zorgt ervoor dat veel mensen zichzelf, en überhaupt de mens, weinig waard achten. Maar, en dit is Petersons cruciale punt, we zijn ook in staat tot het brengen van het tegendeel: het goede. Daarom loopt de lijn van goed en kwaad door ons allemaal: recht door het hart van de mens. Een ieder kan de wereld een beetje beter maken.
Hoe daarmee te beginnen? Door voor jezelf te zorgen alsof je voor iemand zorgt van wie je houdt, omdat we daar vaak beter voor zorgen dan voor onszelf.
Orde en chaos
Sinds de wetenschappelijke revolutie, beginnend met de werken van Francis Bacon en René Descartes, bekijken we de werkelijkheid vanuit een wetenschappelijke lens. Die blik probeert de wereld objectief te grijpen, vast te pinnen. Volgens Peterson was dit niet altijd zo:
Omdat we nu zo wetenschappelijk zijn – en zo vastberaden materialistisch – is het ontzettend moeilijk voor ons om zelfs maar te begrijpen dat een andere manier van kijken bestaat. Maar degenen die bestonden in een ver verleden, toen de fundamentele heldendichten van onze cultuur ontstonden, waren veel meer bekommerd met handelingen die betrekking hadden op overleven (en met de wereld op zo’n manier interpreteren dat overeenkomt met dat doel) dan met iets dat in de buurt komt van wat we nu begrijpen als objectieve waarheid.
Voor de komst van het wetenschappelijke wereldbeeld, werd de werkelijkheid anders uitgelegd. Zijn werd begrepen als een plaats van handelingen, niet als een plaats van dingen.
Subjectief ervaren, hoe wij de wereld zien, is veel meer als een verhaal of een toneelstuk dan een wetenschappelijke beschrijving van de werkelijkheid. ‘Neem pijn, bijvoorbeeld–subjectieve pijn. Dat is iets dat zo echt is dat er geen enkel argument tegenop kan.’
In onze subjectieve ervaring bestaan volgens Peterson drie elementen. De eerste is orde. De tweede is chaos. De derde is bewustzijn, datgene wat beweegt tussen orde en chaos.
Onder chaos verstaat hij onverkend terrein:
Het is de buitenlander, de vreemde, het lid van een andere gang, het geritsel in de bosjes gedurende de nacht, het monster onder het bed, de verborgen woede van je moeder en de ziekte van je kind. Chaos is de wanhoop en afschuw die je voelt op het moment dat je diep bent verraden. Het is de plek waar je eindigt als alles uit elkaar valt; als je dromen sterven, je carrière ineenstort of je huwelijk eindigt.
Oftewel, chaos is de plek die je niet begrijpt.
Orde, daarentegen is verkend terrein. Denk aan de maatschappelijke structuren en je plek daarin kennen, net zoals de kreeften hun positie kennen. ‘Orde is stam, religie, haard, huis en land. Het is de warme, veilige huiskamer waarin de haard gloeit en de kinderen spelen.’ Oftewel, de plek waar alles gaat zoals je verwacht. Waar dingen werken. We vinden het fijn daar te zijn, omdat we daar kunnen nadenken over de toekomst.
Orde, verkend terrein, kan ieder moment uiteenvallen tot chaos, onverkend terrein. Je kunt erachter komen dat je partner al jaren vreemd gaat. Je kunt je baan verliezen. De grond kan onder je voeten vandaan vallen. Ook symbolen kunnen ineenstorten, zoals de Twin Towers. Dan ontstaat er chaos: opeens begeef je je in het onbekende. Je oude manier van de wereld begrijpen voldoet niet meer.
Orde en chaos bestaan echt volgens Peterson, in de zin dat het de manieren zijn waarop we de wereld ervaren. Het zijn geen dingen, objecten. Objecten en dingen zijn onderdeel van de objectieve wereld, de wereld van de wetenschap. We ervaren de wereld allereerst in termen van betekenis. We zien dingen eerder als gereedschappen dan als objecten. Voor we iets een stoel noemen nemen we het waar als iets om op te zitten:
Chaos en orde zijn de meest fundamentele elementen, omdat iedere geleefde situatie (zelfs iedere denkbare geleefde situatie) bestaat uit beide. Het maakt niet uit waar we zijn, er zijn dingen die we kunnen identificeren, gebruiken, en voorspellen, en dingen die we niet kennen of begrijpen. Het maakt niet uit wie we zien, een Kahalarische woestijnbewoner of een bankier op Wall Street; sommige dingen liggen in onze macht, andere dingen niet.
Hoe moeten we omgaan met die orde en chaos? Intuïtief lijkt het wellicht aantrekkelijk ons volledig in de orde te willen bevinden: daar is het veilig, bekend, weten we wat er gaat gebeuren. Toch is dat volgens Peterson niet het juiste pad:
Orde is niet genoeg. Je kunt niet slechts stabiel zijn, en veilig, en onveranderlijk, omdat er altijd essentiële en belangrijke nieuwe dingen zijn om te worden geleerd. Niettemin, chaos kan te veel zijn. Je kunt niet lang overspoeld en overweldigd worden voorbij je vermogen het hoofd te bieden als je leert wat je nog moet weten. Dus, je moet je ene voet plaatsen in wat je al de baas bent en begrepen hebt en de andere in wat je momenteel verkent en onder de knie krijgt. Dan heb je jezelf zo gepositioneerd dat de terreur van het bestaan onder controle is en je veilig bent, maar waar je ook alert en betrokken bent. Dat is waar nieuwe dingen zijn om je meester te maken en manieren waarop je kunt verbeteren. Dat is waar betekenis kan worden gevonden.
Peterson analyseert het verhaal van het Hof van Eden uit het Boek van Genesis – het eerste boek uit het Oude Testament. Hierin leven ze in een ommuurde tuin. Alles lijkt perfect, veilig, voorspelbaar: orde. Tot de slang verschijnt. Deze staat volgens Peterson voor de chaos. Het maakt niet uit hoe hoog we de muren bouwen om de chaos buiten te houden, chaos weet zich in ons leven te wurmen.
Chaos kan in vele gedaanten verschijnen. Voor de letterlijke slang hoeven we in ons land niet bang te zijn, maar de metaforische is overal. Je kind kan ziek worden, of aangereden worden. Complete bescherming is onmogelijk. Kinderen van overbeschermende moeders zijn kwetsbaar, onvoorbereid op de toekomst als ze zijn. Als ze sterk zouden zijn kunnen ze de chaos, die onvermijdelijk zal komen, misschien aan, in plaats van overspoeld te worden bij de eerste tegenslag. Dit sluit mooi aan bij de denkbeelden van de Romeinse filosoof Seneca over tegenslag.
De mens: Het chaos scheppende dier
Zelfs als we alle metaforische slangen van buiten hebben uitgesloten, onze hekken hoog genoeg gebouwd hebben, ons opgesloten hebben in een gevangenis, zouden we toch niet veilig zijn. Het is in ons mensen, en dit inzicht ontleend Peterson aan de Russiche schrijver Aleksandr Solzhenitsyn, waar de lijn tussen goed en kwaad loopt. Recht door het hart de mens zelf. Dat is waarom geen enkele muur het kwaad definitief buiten de deur zal houden.
We zijn met niemands capaciteit tot kwaad zo goed bekend als die van onszelf. Anderen zijn wellicht lelijk, schaamtevol, bang, waardeloos, defensief en wijzen voortdurend met hun vingertje, maar in onszelf herkennen we die slechte kanten als bij geen ander:
Je weet zoveel meer over jezelf. Je bent slecht, zoals andere mensen je kennen. Maar alleen jij kent de volledige omvang van je geheime zondes, onvolmaaktheden en tekortkomingen. Niemand is meer bekend met alle manieren waarop je geest en lichaam gebrekkig zijn.
Bewust van onze eigen tekortkomingen: volgens Peterson is dit een van de redenen waarom veel mensen moeite hebben voor zichzelf te zorgen. Ze hebben het gevoel dat ze het niet waard zijn. Mensen zijn zelfs beter in staat medicatie aan hun huisdieren te geven dan aan henzelf. ‘Een hond, een ongevaarlijk, onschuldig, onbewuste hond, verdient het duidelijk meer.’ Zo redeneren we dan.
Wat is het verschil tussen een mens en een hond? Honden kunnen ook vals zijn, jagen, dieren vermoorden en opeten. Wat dat betreft verschillen we weinig. Maar wij mensen zijn ons bewust van ons gedrag en er daarmee verantwoordelijk voor. Honden niet.
Waarom niet? Het is simpel. In tegenstelling tot ons hebben roofdieren geen begrip van hun eigen fundamentele zwakheid, hun eigen fundamentele kwetsbaarheid, hun eigen onderwerping aan pijn en de dood. Maar wij weten precies hoe we pijn kunnen worden gedaan, en waarom. Dat is een van de beste definities van zelfbewustzijn. We zijn ons bewust van onze weerloosbaarheid, eindigheid en sterfelijkheid. Wij kunnen pijn ervaren, schaamte, afschuw, van onszelf walgen, en we weten het. Dat is wat ons laat lijden. We weten hoe vrees en pijn ons kan worden aangedaan – en dat betekent dat we precies weten hoe we het anderen moeten aandoen.
[…]We kunnen en maken dingen slechter, vrijwillig, met de volledige kennis van wat we doen.
Dat is waarom we volgens Peterson concepten hebben van Goed en Kwaad, met hoofdletters. We zijn als enige dieren in staat anderen te laten lijden omwille van het lijden. Ik interviewde ooit een jongen die zijn kat vegetarisch opvoedde, omdat deze een terreur is voor muizen. Het verschil tussen ons en die kat is volgens Peterson dat die kat geen begrip heeft van het lijden van de muis. Hij heeft geen begrip van Goed en Kwaad. Mensen wel. Wij kunnen een ander doelbewust laten lijden en zijn daardoor verantwoordelijk voor onze handelingen.
Misschien kom je daardoor tot de conclusie dat de mens iets is dat beter niet had kunnen bestaan. Dat de natuur zonder mensen beter is, waarin slechts de onschuldige brutaliteit van dieren bestaat. Dat de mens als kanker op aarde is, de wereld plundert en tiranniseert, en daarom beter kan sterven, zoals ook filosoof Theo Scholling meent.
Vanuit zulke gedachten zijn wij minder dan niets waard. En dan vinden we het vreemd dat we moeite hebben om voor onszelf te zorgen.
De mens: degene die chaos kan transformeren tot orde
Met zo’n blik – de mens als plunderaar, brenger van het lijden – doen we onszelf te kort. Het is goed om te realiseren dat je de wereld een slechtere plek kunt maken: door chaos te creëren, maar we moeten daarmee niet in de pessimistische valkuil trappen en denken dat de mens een kankergezwel op aarde is die alleen maar lijden veroorzaakt. Dat is slechts het halve verhaal.
De andere helft van het verhaal is dat we het lijden, dat inherent is aan het bestaan, aan de natuur, ook kunnen verzachten, wegnemen of er in ieder geval ervoor zorgen dat er niet nog meer ellende om ons heen ontstaat. We zijn in staat tot het Goede. Dat is zorgen voor een geliefde en medicijnen geven aan je hond. Daar mogen we trots op zijn:
Haat jegens jezelf en jegens de mensheid moet in evenwicht worden gebracht met dankbaarheid voor traditie en de staat en verwondering over wat gewone, alledaagse mensen bewerkstelligen – om nog maar te zwijgen van de verbluffende wapenfeiten van de ware uitblinkers.
Wij verdienen enig respect. Jij verdient enig respect. Jij bent even belangrijk voor andere mensen als voor jezelf. Jij hebt een onmisbare rol te spelen in het zich ontwikkelende lot van de wereld. Daarom ben je moreel verplicht goed voor jezelf te zorgen. Je moet jezelf verzorgen, helpen en bijstaan, net zoals je iemand zou verzorgen, helpen en bijstaan die je bemint en bewondert.”
Het gaat er volgens Peterson om jezelf de volgende vraag te stellen: “Hoe zou mijn leven eruit zien als ik werkelijk voor mijzelf zou zorgen?” Die weg geeft richting, voorkomt dat je hatelijk wordt en het leven veracht, gaat denken dat bewustzijn een fout is.
Zoals een van mijn favoriete filosofen, Friedrich Nietzsche, ooit zo briljant schreef: “Hij wiens leven een waarom heeft kan bijna iedere hoe dragen.” Betekenis, dat is het antwoord op de chaos die onvermijdelijk verbonden is met het bestaan. Dat is ook het antwoord waar Viktor Frankl op kwam in Auswitzsch. Zelfs de meest vreselijke plek kun je nog slechter maken, of een klein beetje beter.
Iedereen is in staat het leven een beetje dragelijker maken, voor zichzelf, en voor de anderen. Dat is volgens Peterson het juiste pad: chaos omtoveren in orde. In de woorden van Peterson:
Je kunt helpen de wereld richting te geven op zijn voortdenderende pad, een beetje meer richting Hemel, een beetje verder weg van de Hel. Als je de Hel eenmaal hebt begrepen, hebt verkend, om zo te zeggen – vooral je eigen individuele Hel –, dan kun je besluiten er niet heen te gaan of die te creëren. Je kunt een andere richting kiezen. Je kunt in feite je leven eraan wijden. Dat zou je een Doel geven, met een hoofdletter D. Dat zou je erbarmelijke bestaan rechtvaardigen. Dat zou je zondige aard goedmaken, en je schaamte en zelfonderschatting vervangen door de natuurlijke trots en het onwrikbare vertrouwen van iemand die opnieuw heeft geleerd met God door het Paradijs te gaan.
Je zou kunnen beginnen met jezelf te behandelen alsof je iemand was voor wiens zorg je verantwoordelijk bent.
28 reacties
Hallo Floris,
Gaan we de samen vetting van regel 12 nog mee maken.
Het voelt een beetje als het niet af is?
Beste Floris,
Dank voor deze heldere boekbespreking. Het boek van Peterson nodigt uit om vaker in terug te bladeren en daar helpt jouw stuk heel erg bij. Ik kwam via via op jouw site terecht, mooi werk! Ik ben overigens druk bezig om de samengestelde boekenlijst van Jordan Peterson te verslinden.
Ik ben benieuwd naar je ervaringen van je persoonlijke challenge om 30 dagen niet te liegen.
Succes met alles!
Mooie readersguide!
Ik wacht met spanning op zijn nieuwe boek.
Het mooie van Peterson is dat hij jonge mannen weer hun ware zelf laat vinden en zijn, zonder afkeer van mannelijkheid (iets dat je momenteel veel ziet in de maatschappij).
Recentelijk werd hij door een Nederlandse ‘deskundige’ weggezet als die neofascistische professor, waarmee hij primair Peterson zwaar tekort deed, maar ook het begrip fascisme een nieuwe betekenisloze lading gaf. Het is schokkend om te lezen hoezeer Peterson NIET wordt begrepen en verkeerd geïnterpreteerd door woke links.
Waar ik persoonlijk moeite mee heb is zijn christelijke insteek, maar ik ben dan ook een antitheist.
Maar nogmaals; mooie bespreking.
Nadenkertje:
https://www.emancipator.nl/ruben-hordijk-hoe-jordan-peterson-met-zijn-zelfhulpboodschap-giftige-mannelijkheid-stimuleert/
Bedankt! Wat een plezier om te lezen! Een echte hulp om naast het boek te lezen.
regel 5 XD
Prachtige samenvatting en een heerlijke verwoording van de implicaties van Peterson. Ik ben nu zelf aan het boek bezig.
Wat ik zelf graag doe is na ieder stuk te hebben gelezen, wat zelfreflectie toe te passen. Dit bied mij extra duidelijkheid over de regels. Om diezelfde reden heb ik ook een kijkje genomen naar deze samenvatting.
Bedankt hiervoor!
Toffe content en toffe samenvatting. Iedere keer na een hoofdstuk (of als ik een stuk of hoofdstuk van 12 rules for life las) bekeek ik je samenvatting om te kijken of ik het goed heb begrepen en de juiste dingen eruit heb gehaald of dat er nog ergens verborgen schatten liggen.
Thanks hiervoor!!
Groet,
Jop
Dank je, Jop! Fijn dat je er wat aan hebt!
@ idioot: Dankjewel.
Fantastisch werk om dit zo helder samen te vatten. Wacht vol ongeduld op het vervolg. : )
Zaterdag regel 9! Beloofd.
Hallo,
Heb je ook samenvatting van het laatste 4 regels?
Groetjes Feresh
Hoi Feresh,
Ik ben nu bezig met regel 9. De rest gaat nog wel even duren. Je kan je op de nieuwsbrief abonneren en dan krijg je te horen wanneer ze verschenen zijn.
Groeten,
Floris
Ik wil niet zeuren, maar is er al wat voortgang in gekomen?
Nee, verder dan een draft van hoofdstuk 10 ben ik niet gekomen. Momenteel hebben andere zaken prioriteit, waaronder mijn roman, Youtube-kanaal en scriptie (ik volg heel braaf mijn opgestelde hiërarchie van doelen, dank Peterson). Wellicht dat ik in september verder ga.
Sinds het beruchte interview door Cathy Newman op Channel 4 (gotcha !) volg ik Jordan Peterson op twitter en heb al vele van zijn lectures op Youtube gezien.
Zijn boek 12 rules for life gekocht en daarna toch ook nog de Nederlandse versie om het beter te kunnen doorgronden en begrijpen. Zelfs dat vind ik soms lastig.
Daarom heel veel dank en complimenten Floris voor je heldere toelichting en persoonlijke kanttekeningen. Ik vind het zeer waardevol !
Dag Hella, graag gedaan en bedankt voor je reactie!
Volgens mij is Free Speech niet identiek aan vrijheid van meningsuiting. Daaronder kun je allerlei uitingen vatten, ook ondoordachte, schelden enz..
Free Speech bij Jordan is bedoeld als een middel om steeds aan zaken te mogen twijfelen. Het recht dat je hebt om chaos in je leven te mogen en te moeten onderzoeken. Daarbij wordt het zoekkader altijd bepaald door de 12 leefregels en het recht om als individu door het leven te gaan. Het is vanuit deze opvatting dat hij op zeer beargumenteerde wijst op de rechtse en linkse ideologieën die het individu dwingen om in hun denkkaders te denken.
Veelzeggend is dat een SP kamerlid serieus meent dat Jordan voor het sharia huwelijk is. Ik geniet van de bijdragen van Floris. Ik had eerst het Engelse boek.
Bedankt voor je reactie. Peterson begrijpt grotendeels free speech zoals John Stuart Mill dat deed. Hij noemt zichzelf ook een classical liberal, verwijzende naar de traditie van Mill. Het gaat dus inderdaad om het ultieme recht aan overtuigingen te blijven twijfelen, niet om zomaar alles te kunnen roepen. Het moet gaan om het vinden van waarheid. Zie voor Mills opvattingen over dit onderwerp het volgende artikel van mijn hand: https://deidioot.nl/john-stuart-mill-belang-vrijheid-meningsuiting/
Net 2 video’s van Jordan Peterson gedownload als MP3 om te luister/wandelen in het bos. Nog even snel Pierre Capel’s “Het Emotionele DNA” besteld toen ik als aanbeveling de 12 regels kreeg.
Heel blij met je review en de link naar dit blog. Gelijk geabonneerd op je nieuwsbrief.
Vol blije dankbaarheid nu aan de wandel. Stukje later als gepland, maar het is de vertraging meer dan waard. Dank je wel!
Beste Diny,
bedankt voor je leuke berichtje. Ik luister zelf graag zijn college’s tijdens het afwassen. Het is heerlijk hoe we tegenwoordig lichamelijke activiteit kunnen combineren met het luisteren naar denkers.
Veel wandelplezier!
Floris
Hoofdstuk drie was voor mij een zinvolle reflectie op waar mijn leven naar toe gaat. Al mijn vrienden zijn unieke mensen die allen op hun eigen manier absoluut aanbevelenswaardig zijn, maar keer ik de geest van het hoofdstuk binnenstebuiten, dan rijst de vraag of dat voor mij ook geldt en vooral zal blijven gelden. Ik heb er veel aan gehad.
Dat Peterson in termen van uitersten spreekt is mijns inziens noodzakelijk om zijn punt duidelijk te maken, het aanbrengen van nuance is aan de lezer en vergt aanpassing aan zijn praktijk. Jij buit dit in je slotoverpeinzing perfect uit. Ga zo door, vriend.
Bedankt, M. Ik ga zo door.
Zijn sociale constructies volgens Peterson dan niet inherent aan de natuur? Of ziet hij deze dan als fundamenteel andere dingen? Hij lijkt met het voorbeeld met de kreeft het eerste te impliceren..
Sociale ordeningen komen inderdaad grotendeels voort uit de natuur, het zijn dus volgens hem niet louter sociale constructen. Als het alleen sociale constructen zouden zijn, zouden het slechts afspraken zijn. En denk je dat kreeften met elkaar afspreken dat een zich volvreet en de ander crepeert van de honger? Nee. Volgens hem gaan sociale ordes veel dieper dan dat. Ze hebben o.a. hele diepe biologische oorzaken.
Weliswaar een bevestiging van hoe ik de wereld reeds zag, maar wel een erg mooie verdieping en praktische invulling daarvan. Ik heb het boek besteld.
Lekker, vriend.