Favoriete boeken aller tijden

De mens die geen goede boeken leest, heeft niets voor op de mens die ze niet kan lezen.
-Mark Twain

Wat moet je lezen? Loop een willekeurige boekenwinkel binnen en je ziet meer boeken dan je ooit uit kunt lezen – zelfs als je honderdtwintig zou worden. Dus je moet kiezen.

Daarom dit lijstje met boeken die ik iedereen aanraad. Het zijn mijn favoriete boeken. Boeken die ik op een regenachtige dag voor de zoveelste keer doorblader, waar de tekst nauwelijks zichtbaar is tussen al mijn aantekeningen en waarvan de kaft alleen nog dankzij plakband aan de bladzijdes hangt.

Het zijn de boeken die iedereen zou moeten lezen, omdat ze ons als geen ander leren wat het betekent om mens te zijn.

[1] De dame met het hondje en andere verhalen – Anton Tsjechov

‘Als ik een boek mocht kiezen waar ik de rest van mijn leven mee zou moeten doen, dan waren het deze verhalen.’ Deze lovende woorden schreef Maartje Wortel over de verhalen van Tsjechov en ik kan daar alleen maar mee instemmen. De grootste kunst van Tsjechov is dat hij geen mening opdringt. Hij toont mensen zoals ze zijn: vol met tegenstellingen. ‘Waarin het tragische lot, de eeuwige paradox van de menselijke ziel, wordt blootgelegd; het verschil tussen willen en kunnen en moeten en doen en voelen en denken et cetera, et cetera,’ in weer de woorden van Maartje Wortel. Mijn favoriete verhaal uit deze bundel is Zaal 6, waarover ik in deze video vertel.

[2] Complete works – Plato

‘Alle Westerse filosofie is slechts een voetnoot bij Plato,’ schreef de filosoof Whitehead. Wellicht overdrijft hij, maar het belang van Plato moet en mag niet worden onderschat. Hij is veel meer dan de bedenker van de ideeënwereld. Plato behandelt alle belangrijke vragen: wat is rechtvaardigheid, wat is het goede leven, wat is liefde, wat is kennis, wat is de dood? Bovendien schrijft hij fantastisch. Je hoeft het niet met hem eens te zijn om van hem te genieten. Sterker nog, ik zit soms te tandenknarsen om zijn ideeën, maar o wat is het een genot om al zijn dialogen uit te pluizen.

[3] De vernuftige edelman Don Quichot – Miguel De Cervantes

Geestig, dat is het eerste woord dat in mij opkomt bij dit boek. Klassieke literatuur heeft bij veel mensen – soms wellicht terecht – de naam om ontoegankelijk te zijn. Niets is minder waar voor dit verhaal. Don Quichot, een oude edelman die teveel riddersromans heeft gelezen, raakt ervan overtuigd dat hij ook een ridder is en reist samen met zijn schildknaap Sancho Pancha door het land. Hij denkt dat hij op een prachtig raspaard rijdt, het is een oude versleten boerenknol. Zijn helm is gemaakt van papier en zijn tegenstanders zijn windmolens, die hij aanziet voor reuzen. Dit boek toont als geen ander de kloof tussen fantasie en werkelijkheid, idealisme en realisme, goede bedoelingen en onvoorziene consequenties. Maar boven alles is het ontzettend grappig.

[4] Letters from a Stoic – Seneca

Hoe leid je een goed leven? Het is misschien wel de belangrijkste vraag uit de filosofie. Seneca geeft antwoord. Als Romeins Senator stond hij dagelijks voor lastige beslissingen. Veel levensfilosofie wordt geschreven door mensen die zelf niets hebben meegemaakt, maar die zogenaamd vanuit de ivoren toren wel weten hoe het allemaal zit. Seneca weet waar hij het over heeft. Hij heeft het allemaal al eens meegemaakt. Die combinatie van een rijke levenservaring en een sterk theoretisch fundament maakt dit een ontzettend waardevol werk. In brievenvorm geeft hij advies aan een vriend, maar degene die hij werkelijk aanspreekt ben jij – de lezer. Zo vertelt Seneca dat gelukkig worden begint bij jezelf.

[5] De verhalen – Jorge Luis Borges

Borges’ mengeling van literatuur, filosofie en fantasie maken hem lezen, en vooral het herlezen, tot een ware ontdekkingsreis. Al zijn verhalen hebben iets vreemds, iets onwerkelijks. Meestal zijn het verhalende uitwerkingen van bepaalde filosofisch ideeën, zoals wat als een hele gemeenschap alle beslissingen laat afhangen van het toeval of hoe zou iemand zijn die in staat is om al zijn indrukken te onthouden, die niet een boom ziet maar alle blaadjes individueel, ieder grassprietje als een losstaand iets. Iedere paar maanden pak ik dit boek weer uit de kast. Iedere keer verbaas ik me weer, ontdek ik weer nieuwe dingen. Hij vergeleek zijn werk niet voor niets vaak met een labyrint. Borges lezen is als een speurtocht zonder begin of einde en ik houd van zoeken.

[6] Zo sprak Zarathoestra – Friedrich Nietzsche

We volgen Zarathustra, een profeet die na tien jaar kluizenaarschap in de bergen terugkeert naar het ‘gewone volk’ om ze te leren over het leven.  Ik las dit boek voor het eerst in een leesgroepje met andere filosofiestudenten. Over een enkele regel konden we uren discussiëren. Wij stonden als David voor Goliath, maar zonder slinger, zonder plan. Wij kwam er vaak niet uit, toch keerden we vaak huiswaarts met een fijn gevoel, dat we iets geleerd hadden. De ondertitel van het boek luidt: een boek voor allen en een boek voor niemand. Zo ervoeren wij dit ook. Het is een product van een van de grootste geesten die ooit geleefd heeft. Iedereen zou het alleen al daarom moeten lezen, maar je moet niet verwachten dat je alles begrijpt. Wij spraken af om over een aantal jaar een nieuwe poging te wagen.

[7] De man zonder eigenschappen – Robert Musil

Dit boek is dik, heel dik: 1453 pagina’s, anderhalve kilo. Het leest langzaam. Er is een verhaal, maar dat blijft ondergesneeuwd door een lawine aan ideeën die Musil over je heen laat razen. Een docent van mij zei dat je dit boek op je ontbijttafel moet leggen. In plaats van de krant lezen, of over Facebook te scrollen, sla je iedereen ochtend een willekeurige pagina open en begin je te lezen. Het is fantastisch. Als ik lees onderstreep ik zinnen die mij aanspreken en schrijf ik in de kantlijn aantekeningen. Geen enkel boek van mij is zo volgekalkt als dit werk. Geen enkel boek heeft mijn eigen denken zo gestimuleerd als deze. Een absolute aanrader, ook al lees je het niet uit. Tien procent van dit boek geeft meer denkvoer dan de top tien non-fictie boeken anno nu.

[8] Misdaad en straf – Dostojevski

Afgelopen zomer opende ik misdaad en straf in een vierentwintig uur durende busreis naar Kroatië. Eenmaal aangekomen op bestemming zat ik nog steeds in dit boek gekluisterd. Twee dagen later had ik het uit en het was alsof ik ontwaakte uit een waas. Het werk illustreert op fenomenale wijze dat de paradoxale natuur van de mens: we denken onterecht dat we een individu zijn die controle heeft over zijn of haar leven. Veeleer bestaan we uit verschillende stemmen die voortdurend met elkaar in conflict zijn. Denken en doen gaan vrijwel nooit samen. We willen zoveel dingen tegelijkertijd. We zijn geen eenheid. Ik ben nog nooit een grotere psycholoog tegengekomen dan Dostojevski. Ik kan het niet genoeg aanraden aan iedereen die geïnteresseerd is in hoe de mens werkelijk is, in al zijn schoonheid en lelijkheid.

[9] Montaigne – Essays

Nagenoeg alle boeken verjaren. Op het moment dat de kaft met stof bezaaid raakt is de inhoud eveneens stoffig geworden. Slechts enkele, de allergrootste, blijven ongeacht de dikte van de laag stof de moeite waard om open te slaan. Daaronder vallen de essays van Montaigne, uitvinder van dit genre. Essay staat voor probeersel, poging, en dat zijn het. Hij verkent in lengte variërend van enkele pagina’s tot tientallen talloze onderwerpen. In het begin van zijn schrijfperiode beroept hij zich veel op klassieke auteurs als Seneca en Epicurus, maar later komt zijn eigen, immer onderzoekende stem steeds nadrukkelijker aan het woord. Ruim vierhonderd jaar na dato lezen zijn essays nog als een trein. Mijn favorieten zijn die over lezen, over de seksuele gelijkheid van de vrouw en  over de ervaring.

Bekijk ook mijn favoriete boekenzaak en mijn YouTube-kanaal, waarop ik wekelijks literatuur uit binnen- en buitenland bespreek, van nu en vroeger.

Deze pagina bevat één of meerdere affiliate links. Lees wat ze zijn en waarom ik ze gebruik hier.