Mijn favoriete boekenzaak

Gisteravond vertelde een vriend voor het eerst over ‘De Grot’. Ze hebben geen website, laat staan Facebook. Meer dan dat de boekenzaak zich in een middelgrote stad bevindt mag ik niet zeggen.

Ik volg de cryptische aanwijzingen die mijn vriend in mijn schriftje heeft gekalkt en vind het steegje met de trap die me naar de ingang leidt. Na driemaal kloppen opent een schuifje. In de opening verschijnt een grijze baard, twee lippen en het begin van een gigantische, stompe, neus.

‘Wat is je favoriete boek?’ vraagt de zware mannenstem.

‘De Idioot, van Dostojevski,’ antwoord ik.

‘Schattig,’ klinkt het, en de deur gaat open. De bebaarde man draagt een doktersjas. Hij vraagt om mijn jas en telefoon, deze moet ik inleveren.

Hij opent een tweede deur en we lopen een vierkante kamer binnen, ter grootte van een ruime woonkamer, waarvan de wanden volledig bedekt zijn met versleten boeken, gestapeld als bakstenen van de grond tot het plafond. De bebaarde man stelt zich voor als Joop. Hij is de eigenaar en tevens de enige medewerker van ‘De Grot’. Hier komt men voor ‘steengoede boeken en een bakkie pleur’. We ploffen neer op twee Chesterfield stoelen die in het midden van de ruimte staan en spreken over zijn eigenzinnige boekenzaak.

Dag Joop, hoe werkt het hier? Waarom al die mysterie?
De Grot is een persoonlijke bibliotheek, geen boekenwinkel. Ieder boek hier is van mij, en door mij gelezen. We beginnen altijd met een intakegesprek – ouwehoeren over literatuur en het leven. Op basis daarvan leen ik je een aantal boeken uit en maken we een nieuwe afspraak. Dan praten we over wat je gelezen hebt en krijg je weer andere boeken mee naar huis. Ik heb vanwege de persoonlijke aandacht geen tijd voor veel klanten. Dankzij de geheimhouding weet ik zeker dat er vrijwel alleen mensen met een verfijnde smaak aankloppen.

Hoe behandel je klanten met een andere smaak?
Mensen zonder smaak zijn niet mijn klanten. Zonder gekheid, daar is het intakegesprek voor. Mijn smaak past niet bij iedereen. Dat geldt ook andersom natuurlijk. Je hebt ook niet bij iedere huisarts een fijn gevoel. We moeten beiden ja-zeggen aleer iemand hier boeken mag lenen. Zo houd ik Saskia Noort verslinders af met een simpele ‘nee’. Maar dat gebeurt niet heel vaak hoor, omdat mensen alleen van De Grot horen van vrienden, en iedereen die hier komt weet wel wie hier thuishoort.

Hoe ben je bij dit concept gekomen?
Vanaf mijn kleutertijd wilde ik al in een boekenwinkel werken en op mijn vijftiende kreeg ik een bijbaantje bij de Bruna in het dorp. De romantiek vloog er snel vanaf. Het grootste gedeelte was ik aan het bluffen: ik ratelde verkooppraatjes op over boeken die ik nooit had opengeslagen. Ik had geen keuze, er kwamen veel meer boeken de winkel binnen dan ik bij kon houden. Als ik op een willekeurig moment 10% van de collectie had gelezen was ik al ruim koploper onder alle verkopers.

Later ging ik in een kleinere, betere zaak – met smaak – werken. Helaas gold daar hetzelfde. Ik kende veelal de boeken niet en voelde me nog steeds meer verkoper dan liefhebber van boeken. Dat moest anders kunnen, en ik nam ontslag.

Ik wilde alleen boeken aanbevelen die ik daadwerkelijk gelezen heb en bewonder. Een reguliere boekenwinkel was financieel gezien geen optie. Dan zou ik veel te veel mensen de zaak binnen moeten lokken, wat het hele principe van persoonlijke aandacht ondermijnt. Zo werd het idee van de Grot geboren: een persoonlijke bibliotheek waarin praten over verdomd goede boeken centraal staat.

Nu leen ik gratis uit. Mensen leggen af en toe drie tientjes neer voor een consult (een chic woord voor een half uur lullen over alleen de allerbeste boeken). Zo kan ik de lezers en de boeken de aandacht geven die zij verdienen.

Je hebt het over steengoede boeken. Wat maakt een boek goed?
Een goed boek is een boek dat je blik verrijkt op wat het betekent om mens te zijn. Daarmee valt 99,9% van wat ooit geschreven is al af. Tevens is timing van cruciaal belang. Neem Eline Vere van Louis Couperus, een verschrikkelijk goed boek, maar een verschrikking voor iedere veertienjarige snotneus die het op school door zijn strot krijgt gestouwd. Timing. Timing. Timing.

Zijn er boeken die je iedereen aanraadt?
Er zijn werken waarnaar iedere zelfrespecterende lezer toe zou moeten werken, zoals Op zoek naar de verloren tijd van Proust. Maar laten we eerlijk zijn, Murakami zei het al, om daar de tijd voor te hebben moet je eerst een moord plegen. Qua filosofie is Wissenschaft der Logik van Hegel het absolute hoogtepunt. Dat lezen is als de laatste eindbaas van een computerspel verslaan. Daarna ben je klaar. De vraag is echter hoe je naar zulke kolossen toewerkt: daar ben ik voor.

Wat zou je mij aanraden?
Dan moet je eerst wat vragen van mij beantwoorden.

Joop vraagt naar mijn laatst gelezen boek (Dagboeken van Kierkegaard), mijn grootste tegenvaller (De Cirkel van Dave Eggers), mijn favoriete schrijver (Tsjechov), waar ik lees (op de bank en onderweg, ik heb altijd een boek in mijn jaszak), hoe ik lees (in stilte, met pen in de hand), met welke schrijver ik het liefste zou dineren (Nietzsche), of ik Proust gelezen heb (nee), of ik zelf schrijf (ja), of ik als schrijver liever bekend word tijdens mijn leven en daarna vergeten, of andersom (andersom), en wat ik zou doen als ik een onbekend manuscript van Kafka zou vinden (onder eigen naam uitbrengen).

En?
De dood van Ivan Iljitsj, al gelezen?

Ja.
Mooi. Lees nog maar een keer en kom over een paar dagen terug. Ik hoor graag van je wat het einde met dit gesprek te maken heeft.

Bij het verlaten van de zaak krijg ik mijn telefoon terug. Mijn jas hangt er nog steeds.