Het script (niet te verwarren met de tekst in de video).
Dit is een vakantieboek voor hogeropgeleiden. Ik ben zo benieuwd welk boek ik zojuist gelezen heb.
Twee weken geleden had ik het al aangekondigd: ik zou graag een keer een boek blind lezen. Met het idee dat je als lezer dan nog meer dan normaal een eigen oordeel moet vormen. Je kunt je immers niet baseren op wat je al weet, of slechts gehoord hebt over een boek of auteur.
Ik plaatste een oproepje op dit kanaal – heb je een boek over dat je ontzettend goed vindt of waarvan je heel benieuwd bent wat ik ervan vind. Pak het dan zorgvuldig in, streep de naam van de auteur, uitgeverij en alle andere informatie door en stuur even een mailtje naar info@ florisleest.nl dan vertel ik je waar je het heen kunt sturen. Rian was zo goed te reageren:
Twee dagen later zat het afgeplakte boek in mijn bus.
Ik heb het gelezen en voordat ik ga kijken wat ik heb gelezen zal ik vertellen waar het over gaat, wat ik ervan vond en wanneer en door wie ik denk dat ik het geschreven is. En daarna gaan we zien hoe erg ik het mis heb.
Dit boek begint in 1800 met de geboorte van Alma Whittaker. Misschien dat je nu al meteen weet welk boek dit is, dat had ik niet.
Ik heb me het het hele boek afgevraagd of deze Alma een historisch personage is of dat deze Alma en haar familie door de auteur op een elegante wijze de geschiedenis in zijn geschreven. Ik denk het laatste, maar weet het niet helemaal zeker. Verder treffen we wel een aantal bekende historische figuren aan zoals Joseph Banks, James Cook, Alfred Russel Wallace en Charles Darwin.
Deze andere namen geven meteen een groot deel van de thematiek van het boek aan: het gaat over planten, botanie, ontdekkingsreizen, biologie en evolutie, en een klein beetje over liefde en het leven zelf.
Het boek bestaat uit een proloog, waarin deze Alma geboren wordt, en vijf delen waarin in episodes haar hele leven beschreven wordt, vanaf de wieg tot haar dood.
In dat leven groeit ze op in Philadelphia op een reusachtig landgoed, dat haar vader daar heeft laten bouwen. Die geschiedenis van de vader bestrijkt trouwens een eigen deel in dit boek: hij groeit arm op, en verovert dankzij botanie en sluwe streken faam en kapitaal en vestigt zich in Philadelphia, waar onze Alma opgroeit in welvaart en misschien wel eenzaamheid. Ze wordt opgeleid als weetgierige alleenling, een natuuronderzoeker, en later richt ze specifiek op het bestuderen van mos, daarin vindt ze haar roeping.
Wat me opviel bij het lezen is een zekere mate van herhaling van karakterbeschrijvingen. De karakters worden overduidelijk getypeerd aan de hand van een aantal dominante eigenschappen en de auteur voelt de behoefte om ons dat bij kennismaking duidelijk te maken en later nogmaals expliciet te benoemen, alsof de auteur bang is dat we anders geen beeld meer van ze hebben.
Zo leert onze Alma op haar twintigste een meisje kennen, Retta. “Ze knipperde aan een stuk door. Dit alles tezamen maakte dat ze er erg jong, niet bijster intelligent en een tikje maniakaal uitzag.” Hiermee heeft de auteur dit hele karakter in feite al neergezet, meer dan jong, niet bijster intelligent en een tikje maniakaal zal ze niet blijken te zijn. Vervolgens gedraagt ze zich precies zoals bij die beschrijving past. En dan, een pagina of tien later schrijft de auteur: “Lunches bij Retta waren ridicule aangelegenheden, zoals paste bij Retta’s ridicule karakter.”
Ik weet dat ik vorige week gezegd heb dat ik niet houd van schrijfregels als show, don’t tell, maar bij dit boek bekroop me voortdurend het gevoel dat de auteur hier de hele tijd allebei doet. Ze laat zien dat de lunches ridicuul zijn, maar daarvoor heeft ze het al aangekondigd.
Dan denk ik, vertel het dan niet ook nog zo expliciet. Door het al aan te kondigen als ridicule aangelegenheden die passen bij haar ridicule karakter behandel je de lezer als klein kind die de les geleerd moet worden. Er is geen ruimte voor de lezer om de gebeurtenis, het verhaal, zelf te interpreteren en er een bepaalde waarde aan te geven. Het is al gegeven: een ridicule aangelegenheden die passen bij haar ridicule karakter. En dit gevoel van infantilisering van de lezer bekroop me voortdurend.
Wellicht dat als je dit boek als luisterboek zou afspelen dat dit veel minder een probleem is. Ik kan me goed voorstellen dat als je ondertussen aan het schoonmaken of klussen bent dat die herhaling en explicitering welkom is. Heb je even niet goed opgelet wat iemand gedaan heeft en wat dat over die persoon zegt, geen probleem, we vertellen je het gewoon.
Deze zichtbaarheid van de auteur vond ik niet alleen in de karakterbeschrijvingen, maar ook in het verhaal en de ontwikkelingen. Het leest heel erg als een bedacht verhaal van iemand met een uitgebreide kennis en liefde voor de botanie en de geschiedenis. Briljante zinnen ga je niet vinden, briljante dialogen evenmin, briljante wetenschappelijke of filosofische inzichten ook niet, nee, dat allemaal niet.
Nu klinkt het wellicht alsof ik het allemaal maar matig vond, maar dat is ook niet zo. Het las absoluut heerlijk weg. Ik was van tevoren bang, 550 pagina’s in een week? Geen probleem. De auteur weet hoe je spannende verhalen moet creëren, met genoeg mysterie en avontuur waardoor je als lezer geïnvesteerd in raakt. Ook was er zoveel liefde voor de plantenwereld en de natuur en het idee van het leven als een ontdekkingstocht dat het mij van begin tot eind geboeid hield. Ik begaf me een paar dagen in een andere wereld en dat was fijn, als het gaan op vakantie.
Al met al denk dat we dit boek het best kunnen typeren als een uitstekend vakantieboek voor mensen met een brede interesse. Niet een boek voor als je zelf bioloog bent of filosoof, maar als je ooit iets van een HBO opleiding hebt gedaan en een aardige interesse in de wereld hebt: dan is dit een uitstekend vakantieboek.
Lekker eventjes weg. Ik denk dat mijn moeder dit wel zou waarderen.
Ik vraag me nu wel af over welk boek ik dit zeg. Ik ga zo kijken, eerst nog een korte poging tot een gok.
Allereerst de vraag: wanneer is het geschreven?
Ik denk dat het de zo’n twintig jaar geschreven is, de woordkeus voelt hier en daar een tikkeltje oud aan. Of de auteur of vertaler is al flink op leeftijd. Dat kan uiteraard ook. Zo werd er een keer het woord ongesteldheid gebruikt om aan te geven dat iemand niet helemaal in orde is, niet dat de persoon in kwestie last had van de menstruatie. Misschien heb ik het mis: maar dat zie ik in jonge mensen niet zo snel zeggen. Floris had een beetje last van ongesteldheid, lag zwakjes op de bank. Dat klinkt zo oudbollig.
Dan de vraag: is het Nederlandstalige lectuur of vertaald?
Ik weet het niet. Ook al speelt het deels in Nederland af, ik zie niet echt een reden om aan te nemen dat de auteur Nederlands is. Tegelijkertijd heb ik geen concrete aanwijzingen gezien dat het om vertaald proza zou moeten gaan. Dan als ik moet gokken dan zou ik toch zeggen dat het waarschijnlijk een Nederlandse auteur heeft. Het lijkt me aannemelijker dan een Nederlandse schrijver de hoofdpersoon een Nederlandse achtergrond meegeeft en het boek in Nederland laat eindigen. Het zal dan ook wel een Amsterdammer zijn.
Dan nog de vraag: heeft het boek een mannelijke of vrouwelijke auteur?
Ik denk een vrouw. Allereerst omdat een vrouw centraal staat, haar ontwikkeling en lichamelijkheid, die ook nog eens een belangrijke onbelichte rol in de geschiedenis heeft gespeeld. Mannen pakken minder vaak zulke hoofdpersonen. Wel gaat het wel veel over mannelijke deugden, een bepaalde stoïcijnse houding en dergelijke, wat weer aanwijzingen zouden kunnen zijn dat het door een man geschreven is. Dit is allemaal koffiedik kijken, ik weet het, maar mijn fingerspitzengevoel zegt dat het door een vrouw geschreven is.
Dan de ultieme vraag: wie heeft het geschreven?
Eerlijk, ik heb geen idee. Maar als ik alle vorige antwoorden combineer dan is het een historische roman die zo’n twintig jaar geleden geschreven is. Het is denk ik geen debuut en het is van iemand die uitstekend onderzoek doet. Slechts een naam schiet me te binnen: Marja Visscher. Niet dat ik ooit iets van haar gelezen heb, maar ik geloof dat zij dit soort historische romans schrijft.
Hoe dan ook, hoe mis ik ook blijk te zitten. Ik kan alvast zeggen: het is echt heel leuk om een boek blind te lezen. Ik raad dat absoluut aan. Je bent inderdaad iets eerlijker in je oordeel omdat je nog niks weet over de auteur. En er is meteen een tweede laag: een soort ontdekkingsspel. Rara wie is het?
We gaan het zien. Het moment van de waarheid. Wat heb ik gelezen?