Afgelopen maandag kreeg ik een mailtje van Yuri Knolinski (ja, die Yuri, die zijn poes opvoedt als vegetariër). Hij had wat nieuws. Een manifest tegen de stereotypering van het dier, en of ik deze wilde ondertekenen. Hij nodigde zichzelf uit voor een kopje brandnetelthee.
Nog voor ik Yuri een vraag stelde begon hij te praten.
Yuri: Kijk, Floris. We weten allemaal dat onze omgang met dieren schandalig is. Megastallen schieten in Nederland als paddestoelen uit de grond. Dieren zijn daar niks anders dan producten. Goed, dit riedeltje ken je – maar maakt het niet minder waar.
Ik was aan het nadenken over hoe we dit laten gebeuren. De meesten van ons beschouwen zichzelf als goede mensen. Toch laten we zulke massavernietigingskampen ontstaan. Als we een biefstukje snijden hebben we geen enkel besef van de systematische terreur dat aan dat lapje gezouten eiwitten vooraf gaat.
Ik: Ik denk dat de meesten het wel weten, maar het boeit niet genoeg. Ook ik heb mijn vegetarische levensstijl laten gaan. Het is simpelweg te veel moeite.
Yuri: Te veel moeite? Dat is je beste argument?
Ik: Het is mijn enige argument. En ik vind vlees lekker. Er zijn limieten wat je moreel van een mens kunt vragen.
Yuri: We hebben het over het systematisch kweken, in hokken stoppen en slachten van grote, levende wezens die pijn en stress ervaren. Dat niet doen, is dat te veel gevraagd?
Over vijftig jaar zullen ze de mannen die de reisschema’s maken voor vrachtwagenchauffeurs die varkens naar de slacht brengen voor het gerecht slepen. Ze zullen net als Eichmann veroordeeld worden. Mark my words. Je staat aan de verkeerde kant van de geschiedenis.
Eichmannproces
Adolf Eichmann stond in 1961 terecht voor het de logistiek achter de transporten van miljoenen Joden naar de concentratie- en vernietigingskampen.
Hannah Arendt publiceerde over dit proces het boek Eichmann in Jerusalem. A Report on the Banality of Evil, in het Nederlands beschikbaar als
Ik: Misschien wel. Misschien niet. Maar dat kan alleen als we allemaal zoveel welvaart hebben dat we de cognitieve vrijheid hebben om de dieren tot dat niveau te emanciperen.
Kijk wie er nu vegetariërs zijn? Overwegend jonge, hoogopgeleiden in de grote stad. Onze nieuwe aristocratie. Als je je zorgen moet maken hoe je je belastingen deze maand gaat betalen heb je wel wat beters aan je hoofd.
Yuri: Het moet toch ergens beginnen? Iemand moet het juiste voorbeeld geven. Logisch dat dat de mensen zijn met meer mentale ruimte om moreel te zijn.
En jij hebt die mentale ruimte en welvaart. En toch eet je weer vlees. Ik heb je gisteren wel gezien. Schaam je.
Ik: Tja… Maar het is gewoon lastig, snap je? Ik heb het idee dat we ons tegenwoordig overal slecht over moeten voelen. Hoe meer we weten hoe minder we mogen. Wat was ook alweer het woord dat ze gebruiken nu voor mensen die zich slecht voelen omdat ze vliegen?
Yuri: Vliegschaamte.
Ik: Ja, dat ja. En ergens is dat het volledig terecht. Vanuit milieuoogpunt is vliegen asociaal. Maar het is ook totaal absurd: alleen iemand die in overvloeiende zekerheid leeft kan zoiets bedenken. ‘Vliegschaamte.’ What’s next? Ademschaamte? Dat je je schaam omdat je kostbare lucht inneemt?
Yuri: Komop. Dat is ridicuul. We hebben het over vliegschaamte omdat vliegen een enorme ecologische voetafdruk heeft. Ademen een minimale.
Ik: De schaal is anders, maar is het punt niet hetzelfde? Het komt allemaal neer op slecht geweten. Schaamte om überhaupt te bestaan, ruimte in te nemen.
Yuri: Nee, nee. Het gaat om een eerlijke verdeling. Dat iedereen op de wereld even veel levensruimte krijgt.
Ik: En hoe zit het dan met dieren? Hoeveel ruimte moeten zij krijgen? Willen we 99% van de aarde terrein maken voor mensen? 75%? 50%? 10%? Ik roep maar wat. Leven is ruimte innemen.
Yuri: Ja, maar het hoeft geen Zero Sum Game te zijn.
Een zero sum game: een nulsomspel.
Dit is een term uit de speltheorie waarbij de opbrengst in een spel een constante waarde heeft. Er valt een vaste hoeveelheid punten te verdelen, zoals bijvoorbeeld in een schaakspel. Of de een wint en krijg 1 punt, of de ander wint en krijgt 1 punt of ze spelen gelijk en krijgen beiden 0,5 punten.
Dit idee wordt ook buiten de speltheorie gebruikt als theorie voor reële situaties. Winst van de een zou altijd zorgen voor verlies bij de ander en is geen enkele manier van samenwerken mogelijk waarin de totale te verdelen buit hoger wordt.
Ik: Daar heb je gelijk in. Maar jij doet zelf ook. ‘Iedereen evenveel levensruimte.’ Dat impliceert dat levensruimte van de een ten koste gaat van de ruimte van de ander.
Yuri: Het gaat me juist om samenleven. We hebben een beperkte ruimte, de aarde, en in die zin is er een limiet aan de totale som die we kunnen verdelen tussen mensen en dieren. Het ene leven hoeft niet ten koste te gaan van het ander. Symbiose, Floris.
Hier staakte ons gesprek. Yuri kreeg een telefoontje van zijn buurvrouw. Minous, zijn vegetarische poes, zat achter een muis aan. We hebben afgesproken dit gesprek snel voort te zetten. Over zijn manifest hebben we het de volgende keer.
6 comments
Ik ben in de reacties aan het kijken en ik zag in het gesprek de vraag naar voren komen van hoe zit het nou met biologisch vlees etc. Vlees dat meer ‘humaan’ zou zijn. Zelf geloof ik niet dat je een dier op wat voor manier dan ook humaan kunt slachten. Een levend wezen vermoorden is in mijn boek hoe dan ook niet humaan. Maar dat even terzijde, als je kijkt naar het effect dat veeteelt op het milieu heeft zul je zien dat vlees geen goede optie van eiwit is, voor de hoeveelheid uitstoot dat het creëert.
Verder snap ik het argument wel dat het gewoon lastig is om vegetarisch of veganistisch te zijn, en dat veel mensen die tijd en het geld niet hebben om het goed en gezond te doen. Dit is zeker een legitiem probleem, maar als we met zijn allen een paar keer per week minder vlees zouden eten dan zou het al een grote impact hebben op het milieu, en hoeven er minder dieren geslacht te worden (minder vraag dus minder aanbod, er zullen dus gewoon minder dieren onder vreselijke omstandigheden geboren worden, minder dieren en dus minder uitstoot).
Als laatste wil ik graag benoemen dat het idee dat een vegetarische of veganistische levensstijl ongezond is, een mythe is. Dit is bewezen uit heel erg veel onderzoek. Vooral rood vlees en verwerkt vlees is ongezond voor een mens, dus eet hier vooral niet te veel van. Een (goed gepland) vegetarisch dieet is een stuk gezonder, zoveel gezonder dat dit te zien is in de hoeveelheid hart- en vaatziekten en bepaalde soorten kanker significant minder voorkomen bij deze groepen mensen. De stap van een vegetarisch dieet naar een veganistisch dieet voegt niet veel toe aan de gezondheid en voegt ook niet veel toe aan de positieve effecten op het milieu, maar voor de mensen die geven om de ethische kant is er natuurlijk wel iets voor te zeggen.
– “What about Yuri?”
“Yuri? Who is Yuri?”
– “Yuritarded ”
Vegetarisme staat sowieso op het spectrum van humaniteit er niet goed op, omdat het een beperkt dieet is, en dus niet optimaal voor gezondheid. Kun je optimaal gezond leven als vegetariër? Misschien maar het is ingewikkeld. Als veganist, in de praktijk vrijwel onmogelijk–Darwin Award.
Maar om dan naast zelf vegetariër te zijn en dit te promoten, ook nog eens een dierenbeul te zijn door je kat te mishandelen? Dat gaat ver.
Katten zijn carnivoren, net als honden, leeuwen en hyena’s. Als mens staan we niet ver af van deze dieren als we onze landbouwuniversiteit mogen beloven. (https://edepot.wur.nl/332038)
Holistische veeteelt is zeker mogelijk op wereldwijde schaal aangezien er veel meer land hiervoor geschikt is dan de monocrop GMO massa landbouw die nu door NGOs, politiek, en multinationals wordt gepromoot. Die transitie is al bijna economisch onomkeerbaar, vergelijkbaar met de energietransitie (het maakt niet uit of er een klimaat-apocalypse aankomt of niet, want de investeringen zijn al gedaan en de sunk costs niet te overzien–wat ook misschien de bedoeling was).
Tegen de drie pijlers van veganisme (dierenrechten, milieu, gezondheid) valt niet op te discussiëren simpelweg omdat het een ideologie is.
Geen argument over grasgevoerd, biologisch wild vlees? Zeer humaan. Ik zou daarnaast even naar de gezondheidsaspecten kijken van een vegetarisch dieet, valt vies tegen.
Als je nagaat hoe vitaminen + mineralen uit planten worden opgenomen (zeer beperkt dankzij anti-nutriënten, phytic acid, phytates, oxylates) is een levensstijl met wild gevangen vis, grasgevoerd rund en biologische eieren etc een vele betere optie
Humaan, zeker. Geen oplossing op mondiale schaal, lijkt me, gezien de hoeveelheid land dat nodig om zulk vlees te creëren vele maten groter is.
Dat vind ik zelf het lastige. Beter voor het milieu lijkt te impliceren slechter voor het dier. Beter voor het dier lijkt te impliceren slechter voor het milieu. (Of het is slechts een schijnoplossing, goed voor het dier en het milieu, maar alleen te verwezenlijken voor een kleine elite).
Hoeveel glazen stonden er tijdens het gesprek op tafel?
Eén. Mag jij raden van wie.