Een generatie van sneue mannen

Met één oortje in, zijn broek op zijn enkels en zijn aandacht verdeeld over de muis in zijn hand en de poes op zijn scherm, geniet de man van zijn vrijheid. De man anno 2017: een trieste bedoeling. Op het scherm zijn twee jonge vrouwen elkaar aan het betasten.

Met deze laatste zin bent u nu getuige geweest van een oorspronkelijke betekenis van het woord pornografie. Het woord pornografie komt dan ook van het Griekse porne, hoer, en van het woord graphein, schrijven. Letterlijk is pornografie dus schrijven over de hoer. De pornografie is echter niet bij schrijven gebleven: audio, afbeeldingen en video zijn tegenwoordig allemaal nieuwe kanalen waarop porno vertoond wordt.

De hoer (porne) is tevens grotendeels uit de pornografie verdwenen. Prostitutie überhaupt is uit ons zichtveld verdwenen, zelfs de wallen – toch wel het icoon van de prostitutie en de vrijheid in ons land – verdwijnt steeds meer naar achterkamertjes.

De pornografie daarentegen is overal en is enorm divers geworden, in zowel productie, als inhoud. Een getrouwd stel met een Iphone kan al een eigen clip maken, een webcam is al voldoende om naakt viraal te gaan en dan zijn er ook nog steeds grote pornostudios waar acteurs zowaar een baan hebben in de industrie van de porno. Afgelopen jaar was er ook de zogenoemde Fappening Affaire waarin naakte foto’s en video’s van vrouwelijke actrices (van de ‘gewone’ speelfilm) tegen hun wil in werden verspreid. Vele mannen, en een stuk minder vrouwen, namen deze plaatjes en video’s gretig in ontvangst. Waar de prostitutie dus verdwijnt in de illegaliteit, is de pornografie juist overal gekomen.

Pornografie zou de vrouw objectiveren tot seksobject en daarmee de vrouw tekort doen. Een tegenreactie is dat pornografie juist vrijheid geeft aan de vrouw en het haar emancipeert. Die discussie laat ik verder aan feministen over. Het gaat mij om de mannelijke kijker. Moderne pornografie, die door de techniek zeer ver ontwikkeld is en wijdverspreid aanwezig is, kan ook de man schaden. Weliswaar vaak aan de andere kant van het scherm, niet erop, maar erachter, maar ook hij lijdt. Pornografie kweekt een generatie van sneue mannen.

Geweld en seks

Dat het bekijken van pornografisch materiaal wijdverspreid is, is mooi zichtbaar in het volgende citaat van Simon Louis Lajeunesse, een Amerikaanse onderzoeker naar pornografie:

We started our research seeking men in their twenties who had never consumed pornography. We couldn’t find any

Lajeunesse wou een vergelijkend hersenonderzoek doen tussen mannen die regelmatig en mannen die geen pornografie keken. Van de laatste groep kon hij er echter niet voldoende vinden om te dienen als controle groep. Kijk dus maar eens goed om u heen. Pornokijkers zijn overal, uw zoon, buurman, pastoor, lerares en minister president, ik durf te wedden dat de meesten regelmatig met hun broek op de enkels zitten.

Het is niet zo dat er nog een taboe heerst op naakt zijn of de suggestie van seks. Waar ooit blote benen onder een korte rok al onkuis werden geacht, zijn vrouwen in bikini nu geen blik of bloos meer waard. Naakte vrouwen verschijnen veel in populaire televisie, bijvoorbeeld in de televisieserie Game of Thrones lijkt naakt op beeld verschijnen een voorwaarde voor een vrouw om mee te mogen spelen.

Toch heb ik nog nooit iemand Mark Rutte horen vragen naar zijn favoriete pornografische film. Er lijkt een vreemd taboe op pornografie te heersen. Velen kijken het, maar praten erover wordt er weinig gedaan. Een interessante vergelijking om te trekken is met geweld. Iedere avond zijn er tallozen films en series te zien waar het bloed en de ledematen je letterlijk om te oren vliegen, althans op het scherm. Gezamenlijk zitten we met een zak chips voor de buis te genieten. In het echt is het natuurlijk vreselijk, maar op het scherm lijkt vrijwel alles te kunnen. Dan is het namelijk niet echt. Geweld is dus iets wat we gemakkelijk delen; pornografie (nog) niet. Het blijft een hobby die veelal thuis in slaapkamer wordt genoten.

Inherent slecht?

Seks en geweld hebben iets gemeen. Beide worden enerzijds verheerlijkt op het scherm en kunnen fijn zijn om naar te kijken en te luisteren, anderzijds worden ze ook vaak slecht genoemd. Vanuit een ‘Christelijk moraal’ zijn geweld en seks een zonde. Het bekijken en verheerlijken van deze zonde, wat in de video’s ervan gebeurt, is bij gevolg ook slecht. Dit argument wordt niet alleen tegen pornografie gebruikt, maar ook tegen gewelddadige spellen als GTA V.

Er blijkt echter uit onderzoek van Steven Pinker dat we nog nooit zo vredelievend geweest voor onze medemens (qua hoeveelheid fysiek geweld) als tegenwoordig, dus ik betwijfel sterk of geweld op het scherm ons ook gewelddadig maakt. Sterker nog, misschien domesticeren gewelddadige games ons juist, in plaats van te knokken met de buurjongen, slaan we hem K.O. in Tekken.

Deze discussie over de grenzen van seks en slecht gedrag is niet nieuw, het is waarschijnlijk net zo oud als de mens zelf.

De Bacchanten

Neem bijvoorbeeld de Griekse tragedie de Bacchanten, een prachtig voorbeeld dat laat zien dat het thema en de discussies omtrent de excessen van seks en geweld van alle tijden is. Ook toen speelde de vraag al in welke mate je op te laten gaan in je lusten oké was, en wanneer het schaadt.

In de Bacchanten van Euripedes volgen we de jonge god Dionysus en de koning Pentheus. In en rond Thebe, de stad van Pentheus, bestond een cultuur van het vereren van Dionysus. Dit gaat gepaard met volledige overgave aan het feesten en de lusten. Denk: veel geweld en harde orgies.

Pentheus wil zo snel mogelijk een einde maken aan deze riten. Dionysus laat dat echter niet zomaar gebeuren en bedenkt een plan om Pentheus om de tuin te leiden. Door de invloed van Dionysus gaat de groep vrouwen in de bergen (die Dionysus vereren) steeds wildere dingen doen – ze plunderen dorpen, verscheuren dieren en laten zich schoonlikken door slangen. Pentheus wil dit heidense gedrag stoppen met zijn leger. Dionysus, die overigens vermomd is, brengt hem op een andere gedachte. Waarom eerst niets eens kijken wat er zich precies bij de vrouwen afspeelt?

Het loopt vreselijk af. Pentheus wordt aangezien voor een wild dier en verscheurd door de groep vrouwen. Agave, de moeder van Pentheus, die meedeed aan de riten, komt terug naar de stad met het hoofd van wat zij denkt dat een leeuw is. Zij presenteert deze afgescheurde kop vol trots aan de hele stad. Na een tijdje komt ze tot het inzicht wat er werkelijk gebeurd is. Het is het hoofd van haar zoon Pentheus waar ze zo trots mee zwaait. De hele familie is verwoest. Het interessante is hier dat ze pas achteraf tot inzicht komt. Tijdens het toegeven aan de lusten gaat iedereen totaal op in het spel, en pas met een reflectie later komt tevens de spijt.

Maar dat was vroeger…

Dit verhaal is bijna 2500 jaren geleden geschreven maar lijkt toch nog een hele belangrijke waarschuwing te dragen. De lust verleidt de mens en zo kent de mens haar momenten van zwakte, als je niet oppast wat je doet doe je dingen waar je spijt van krijgt.

Echter, in de pornografie is de relatie tussen de extase en de gevolgen anders. Agave verslindt haar zoon, de pornokijker consumeert alleen. De kijker kijkt vanuit zijn eenzame kamer, hij vergrijpt zich tijdens de daad aan niemand. Porno kijken is voor velen een bezigheid dat je zelf doet, in de slaapkamer, of in de wc of zelfs met je waterdichte smartphone onder de douche. Er zijn natuurlijk ook stelletjes die gezamenlijk pornografie bewonderen en inspiratie erin opdoen, maar die categorie houd ik hier buiten beschouwing.

Net als in de Bacchanten de vrouwen zich overgaven aan hun lusten, geeft de pornokijker zich over aan zijn lusten. Beiden ontsnappen uit de sleur van het bestaan en genieten even volop. Maar waar Agave met een mokerslag wordt teruggeslagen naar de realiteit, is de overgang van de pornokijker een stuk minder desastreus. Wellicht een korte teleurstelling dat die vrouwen op het scherm niet echt bij hem waren, maar die teleurstelling zakt snel genoeg weg en de begeerte om ze weer te ontmoeten zal snel genoeg terugkomen.

Hier zit een tragisch element in verstopt. De kijker begint alleen, hij voegt zich tijdelijk bij anderen via het scherm, hij stelt zich voor dat hij met een ander is, maar hij eindigt toch weer alleen. Hij eindigt niet alleen fysiek alleen, hij eindigt ook met de realisatie dat hij al die tijd alleen was. Pas achteraf, na het hoogtepunt van het kijken, houdt de kijker zich de spiegel voor en is hij weer waar hij in het begin ook was. In de Bacchanten is er geen weg meer terug na hun handelingen, de pornokijker trekt zijn broek omhoog en gaat verder met zijn leven. De volgende dag is zijn computer er nog steeds.

Daardoor is het gevaar toch wel van een echt andere orde dan die van Agave, de pornokijker hoeft niet bang te zijn ineens zijn leven te verwoesten (kinderpornografie is natuurlijk een heel ander verhaal). Een potentieel gevaar voor de pornokijker zit hem dus niet zoals bij Agave in één momentele volledige overgave, maar zou eerder gezocht moeten worden in zijn terugkeer naar de pornografie. Pornografie is niet iets dat singulier geconsumeerd wordt, het is voor velen een gewoonte. Het exces ontstaat door de herhaling. Door telkens weer terug te kruipen achter de computer en de magische woorden in te tikken.

No-fappening

Steeds meer komt er vooral op het internet een oproep tegen pornografie. Er zijn heuse anti-pornografie tegenbewegingen gekomen, en ditmaal niet vanuit een Christelijke hoek omdat pornografie zondig zou zijn. Grote groepen mannen, van allerlei nationaliteiten, beroepen en religies; en kleinere groepen vrouwen; delen hun verhalen op websites als yourbrainonporn.com en de reddit no fap sectie. Zij vertellen grotendeels hetzelfde verhaal: ze hebben problemen met het vinden van een partner, ze voelen zich depressief, of ze raken niet meer van hun partner opgewonden.

Het vermoedelijke probleem? Knetterveel pornografie. Het is niet langer een boekje lezen over de seks waarna je gezellig met je geliefde het bed in duikt. Pornografie komt keihard in HD kwaliteit je laptop in. Alles is altijd beschikbaar, en kijkers blijven maar klikken van de ene vrouw naar de ander, variatie pleziert. En dan vinden ze het gek dat hun partner hen niet meer zo opwind als vroeger. Ze zijn zelf de oorzaak, zij gaan telkens weer pornografie bekijken. Maar het is wel onze moderne technologie, de snelle internet verbinding en de beeldschermen, die deze verslaving mede mogelijk maakt.

Het woord verslaving klinkt wellicht dramatisch, maar dat is ook de conclusie die onderzoekers van Camebridge trekken. Regelmatige pornokijkers vertonen dezelfde patronen in de hersenactiviteit als heroïne verslaafden. Ze hebben een dosis nodig om zich lekker te voelen, maar echt blij worden ze er niet meer van. Uit onderzoek van het Max-Plank-Gesellschaft blijkt ook dat regelmatig kijken van pornografie leidt tot verslaving, desensibilisatie, een behoefte aan steeds meer stimulatie en problemen met erecties met echte partners.

Om dit tegen proberen de ‘no fappers’ in ieder geval negentig dagen niet te masturberen en geen pornografie te kijken. Deze periode van niet-masturbatie zou nodig zijn om het brein enigszins te laten herstellen en weer normale seksualiteit te creëren. Er zijn maar weinig die die 90 dagen halen, exacte statistieken over het stoppen met het bekijken van pornografie zijn er nog niet. Eén ding is wel duidelijk, veel zitten binnen een week al weer met de broek op de enkels achter hun computer. Het voornemen om te stoppen met pornografie is dan allang weer vergeten, net als dat leuke buurmeisje op de hoek. De drang om telkens weer te gaan kijken blijkt toch te groot.

Eenzame mens

En zo kwakkelt de eenzame mens anno 2017 voort. Al dat geweld op de televisie en in games is misschien zo kwaad nog niet, want volgens Steven Pinker leven we in de veiligste tijd ooit. Maar of die moderne pornografie werkelijk een godsgeschenk was? Ik betwijfel het, ik vind mijn mede-man maar een trieste bedoeling geworden.

En Dionysus? Zou die blij zijn wraak op de wereld en hoe wij nu zijn? Ik denk het eigenlijk niet, we consumeren dan wel massa’s aan geweld en pornografie, maar deze lust lijkt zich steeds verder te concentreren op wat op het scherm gebeurt. Onze ervaring speelt zich steeds meer louter af in ons brein, door naar een scherm te turen, we consumeren. Daar buiten gebeurt in ieder geval niet zo veel meer, ons lichaam doet niet zo veel meer en zijn we zowat vergeten. Wij zijn lijfverachters geworden en hebben een prettig saai leven. Mijn buurman hoor ik overigens niet klagen, hij zit namelijk achter zijn computer.