Moet je je passie volgen? Rainer Maria Rilkes brieven aan een jonge dichter

Vraag jezelf in het stilste uur van de nacht af:
moet ik schrijven?

Een aloud dilemma: je hebt een passie, zoals dichten of tekenen, wat geen ene stuiver oplevert. Heel, héél misschien kun je er in de verre toekomst voldoende geld mee verdienen. Omarm je de onzekerheid van dit kunstenaarsbestaan of kies je toch voor de zekerheid van een normaler leven?

In Brieven aan een jonge dichter treffen we het antwoord van een van mijn favoriete dichters, Rainer Maria Rilke (1875–1926), op exact dit dilemma. Een jongeman, Franz Xaver Kappus, legt Rilke zijn gedichten voor en vraagt in zijn begeleidende brief om raad: moet hij zich op het dichten storten of gaan voor de zekerheid van een beroep dat lijnrecht in strijd is met zijn innerlijke neigingen?

Rilke, hier deels vertaald door C. W. Sangster-Warnaars, stelt dat advies vragen bij dit dilemma zinloos is:

Je vraagt of je verzen goed zijn. Je vraagt het mij. Je hebt het eerder aan anderen gevraagd. Je stuurt ze aan tijdschriften. Je vergelijkt ze met andere gedichten, en maakt je ongerust, als deze of gene redactie je pogingen niet aanneemt. En nu verzoek ik je (daar je mij hebt toegestaan, je raad te geven) van dat alles af te zien. Je richt je naar buiten, en juist dat mag je onder geen voorwaarde doen. Niemand kan je raden en helpen, niemand.

Wat moet je geconfronteerd met dit dilemma wel doen? Inwaarts keren, aldus Rilke:

Er is maar één middel. Keer tot jezelf in. Zoek naar de diepste oorzaak, die jou tot schrijven dwingt, ga na, of ze haar wortels uitstrekt tot in de vezels van je hart, beken jezelf, of je zou moeten sterven, als het je onmogelijk werd gemaakt te schrijven. Dit vooral: vraag uzelf in het stilste uur van uw nacht af: moet ik schrijven? Graaf in jezelf naar een grondig antwoord. En als dat toestemmend zou luiden, wanneer je met een flink en eenvoudig: “Ja, ik moet” deze ernstige vraag onder het oog kunt zien, bouw dan je leven op volgens deze noodzakelijkheid; het moet dan tot in zijn minste en geringste uur een teken en belijdenis worden van dezen drang.

Rilke benadrukt, net als Nietzsche, de eenzaamheid die gepaard gaat met het scheppende bestaan:

Keer tot jezelf in en peil de diepten, waaraan je leven ontspringt; aan deze bron zul je het antwoord vinden op de vraag, of je scheppen móét. Neem dit, hoe het ook luidt, zonder te gaan verklaren. Misschien blijkt het, dat je geroepen bent, kunstenaar te zijn. Aanvaard dan het lot, en draag het, zijn last en zijn grootheid, zonder ooit naar het loon te vragen, dat van buiten moge komen. Want de scheppende mens moet voor zichzelf een wereld zijn en alles vinden in zichzelf en in de natuur, waaraan hij zich heeft verbonden.

En als je nou denkt dat je niets hebt om over te schrijven? Maak gebruik van die verveling en kijk langdurig in de spiegel. Een dichter heeft genoeg aan zichzelf:

Wanneer je dagelijks leven je pooier schijnt, klaag het niet aan; klaag jezelf aan; zeg  jezelf dat je niet genoeg dichter bent om zijn rijkdommen op te roepen; want voor de scheppende mens is er geen armoede en geen plek, die arm of onverschillig is. En zelfs als je in een kerker waart, welks wanden geen van ’s wereld geluiden tot uw zinnen lieten doordringen – bezat je dan niet altijd nog uw kinderjaren, die kostelijken, koninklijken rijkdom, die schatkamer van herinneringen? Richt uw aandacht daarheen.

Tracht de verzonken aandoeningen uit dit verre verleden naar boven te brengen; jouw persoonlijkheid zal sterker worden, jouw eenzaamheid wijder, ze zal een schemerende woning worden, waaraan het geraas der anderen in de verte voorbijgaat. – En als uit dezen inkeer, uit dit in een eigen wereld verzinken, verzen ontstaan, dan zul je er niet aan denken of het goede verzen zijn. Je zult ook geen poging doen, tijdschriften voor je werk te interesseren: want je zult daarin je natuurlijk bezit vinden, dat je lief is, een stuk en een stem van jouw leven.

Rilkes Brieven aan een jonge dichter bevatten nog veel meer prachtige passages. Het is een genot voor het oog en leven. Steun De Idioot en koop het bij Athenaeum Boekhandel.

Vul je leeservaring verder aan met Schopenhauers schrijfadvies en waarom je volgens hem minder moet lezen. Bekijk daarnaast de andere al eerder genoemde Duitse grootheid Nietzsche over het belang van alleen zijn en waarom Seneca meent dat geluk begint bij jezelf.