“Je moet niet verlangen dat de dingen gebeuren zoals jij wilt dat ze gebeuren, maar je moet de dingen willen zoals ze gebeuren: dan zal je levensweg gelukkig zijn,” schreef de Romeinse slaaf en Stoicijns filosoof Epictetus in zijn handboekje voor geluk. De wereld willen zoals die is lijkt de perfecte strategie voor als je niets aan je bestaan kunt veranderen, bijvoorbeeld als je geboren bent als slaaf. Maar deze filosofie werd veel breder gedragen dan alleen onder slaven.
De meest invloedrijke aanhanger van de Stoa was Marcus Aurelius (121-180) — de laatste van de vijf goede Romeinse keizers. Marcus Aurelius werd in zijn jeugd klaargestoomd om te wereld te regeren, de beste docenten uit zijn tijd onderwezen hem in de filosofie, retorica en staatskunst. Hij heeft in zijn leven dingen ervaren waarvan wij alleen maar kunnen dromen en keuzes moeten maken waarvan wij hopen ze nooit tegen te komen, zelfs niet in onze dromen. Hij was een meester van de letteren, maar bovenal van de wereld.
Zijn nagebleven werk, Persoonlijke notities (Engels | gratis Ebook), zou je het allereerste zelfhulpboek ooit kunnen noemen. Het grote verschil met moderne zelfhulpboeken is dat hij het werkelijk voor zichzelf schreef. Hij was geen marketeer die rommel schreef om er geld mee te verdienen en op televisie te komen. Nee, hij schreef om zijn leven te verbeteren, om als bestuurder van het machtigste rijk ter wereld de juiste beslissingen te maken en een goed en rechtvaardig leven te leiden. Dat maakt het een fantastisch boek om nu nog te lezen.
“Om als een steen te zijn waar de golven tegenaan beuken,” zo zag Marcus Aurelius zichzelf het liefst, “het staat onbewogen en de woeste zee valt eromheen.”
In het boek schrijft Aurelius, hier door mij vertaald, adviezen aan zichzelf om de dag goed te beginnen, door te komen, en te eindigen. Doe er je voordeel mee.
Marcus Aurelius’ mantra om de dag goed te beginnen:
Als je ‘s ochtends wakker wordt, vertel jezelf: de mensen waar ik vandaag mee omga zullen bemoeizuchtig, ondankbaar, arrogant, oneerlijk, jaloers en knorrig zijn. Ze zijn zo omdat ze het goede niet van het slechte kunnen onderscheiden. Maar ik heb de schoonheid van het goede en de lelijkheid van het kwade gezien en begrijp dat de boosdoener een natuur heeft die verwant is aan de mijne — niet van hetzelfde bloed of geboorte, maar van dezelfde geest, ook hij deelt in het heelal.
Dus niemand kan mij pijn doen. Niemand kan mij iets slechts laten doen. Ik kan niet boos zijn op een ander, of hem haten. Wij [mensen] zijn geboren om samen te werken zoals voeten, handen en ogen, zoals twee rijen tanden, boven en onder. Elkaar tegenwerken is onnatuurlijk. Boos zijn op iemand, je rug naar hem toedraaien: dat zijn obstakels.
Zijn advies aan hemzelf om de dag door te komen:
Vergeet al het andere. Grijp deze gedachte en onthoud het: Ieder van ons leeft alleen nu, dit korte moment. De rest is al geleefd, of is onmogelijk te overzien.
Concentreer iedere minuut als een Romein – als een man – op het doen wat recht voor je staat met precisie en ernst, gewillig, zorgzaam en rechtvaardig. Ja, je kan het – als je er alles doet alsof het het laatste ding is dat in je leven doet, en stopt met doelloos rondzwerven en stopt met het je laten leiden door je emoties.
Leiden externe dingen je af? Maak dan tijd voor jezelf door iets nuttigs te leren en houdt op met je aandacht in alle richtingen te verspreiden.
En als je dan in de hulst van de nacht je dag reflecteert:
Wees niet ontevreden, geef je niet gewonnen en wordt niet moedeloos als je dag niet gevuld was met wijze handelingen. Maar sta op als je valt, vier het dat je je gedraagt als een mens – hoe imperfect dan ook – en omarm volledig de weg die je bent ingeslagen.
Schaam je niet om om hulp te vragen. Net als een soldaat die een muur bestormt, heb jij een missie te voltooien. En je bent gewond en hebt een makker nodig om je op te tillen? Dus?
Persoonlijke notities, dat nooit bedoeld was voor publicatie, verdient het echt om helemaal gelezen te worden. Leer ervan. Vul je leeservaring bovendien aan met de wijsheid van een andere Romeinse staatsman. Seneca, senator en eveneens stoïcijns filosoof, schreef in zijn brieven over het verkwisten van ons kostbaarste bezit: onze tijd en over tevreden zijn met jezelf.
2 comments
Heel erg mooi. Boeiend en actueel tegelijk. Daar kunnen we iedere dag wat mee. En we hebben de vrijheid om te doen!
Dag Christina, bedankt.
En jij ook Marcus!